WERELDOORLOG  1

We willen geen volledig verslag geven over deze oorlog maar wel en vooral aantonen waar het Negende ingezet werd en wat het er mee gemaakt heeft;

Officiele lijst met veldslagen en gevechten WO1

In 1933 herzag de "Geschiedkundige Afdeling van de Generale Staf van het Leger" de officiele lijst met veldslagen en gevechten van de eerste wereldoorlog. Van oud naar nieuw, en met de juiste titulatuur voor de aard van de actie zag deze lijst er zo uit:

Verdediging van Luik: 4 tot 16 aug 1914

Gevecht te Vise: 4 aug 1914
Gevecht te Rhees, Gevecht te Herstal, Gevecht te Rabosee, Gevecht te Queue-du-Bois, Gevecht te Romsee, Gevecht te Sart-Tilman, Gevecht te Boncelles: 6 aug 1914

Gevecht te Halen: 12 aug 1914

Gevecht te Sint-Margriete-Houtem: 18 aug 1914

Gevecht te Grimde: 18 aug 1914

Gevecht te Aarschot: 19 aug 1914

Eerste Uitval uit Antwerpen: 24 tot 26 augustus 1914

Gevecht te Impde: 24 aug 1914
Gevecht te Weerde: 25 en 26 aug 1914
Gevecht te Hofstade-Schiplaken: 25 en 26 aug 1914
Gevecht te Haacht: 26 aug 1914

Tweede Uitval uitAntwerpen: 9 tot 13 sep 1914

Herinname van Aarschot: 9 sep 1914
Gevecht te Wijgmaal: 10 sep 1914
Gevecht te Kessel-Lo: 10 sep 1914
Gevecht te Over-de-Vaart: 11 sep 1914
Gevecht te Wakkerzeel-Hambos: 11 en 12 sep 1914

Derde Uitval uit Antwerpen: 25 tot 27 sep 1914

Gevecht te Sint-Gillis-bij-Dendermonde: 26 en 27 sep 1914
Gevecht te Lebbeke: 26 en 27 sep 1914

Verdediging  van Antwerpen: 28 sep tot 10 okt 1914

Terugtocht van Antwerpen naar de Ijzer 7 tot 14 okt 1914

Gevecht te Berlaar: 7 okt 1914

Slag van de Ijzer: 16 tot 31 okt 1914

Gevecht te Steenstrate: 22 apr tot 5 mei 1915

Gevecht te Reigersvliet: 6 maa 1918

Slag van Merkem: 17 apr 1918

Offensief van Vlaanderen: 28 sep tot 11 nov 1918

Slag van de Heuvelrug van Vlaanderen: 28 tot 20 sep 1918
Slag van Torhout-Tielt: 14 okt tot 30 okt 1918
Slag van de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie: 1 nov tot 11 nov 1918
Slag van de Schelde en het Kanaal van Terneuzen: 1 nov tot 11 nov 1918

Bron: REVUE Du MILITAIRE Belge, no 3, 10 juli 1933

DE INBRENG VAN HET  9 LINIEREGIMENT IN DEZE VELDSLAGEN;

Wanneer op 1 Augustus het mobilisatiebevel aankwam, ging het 9e Linie van vredesvoet over tot oorlogsvoet: het werd ontdubbeld om, met zijne jongste klassen, het 9e en het 29e Linieregiment en, met de oudste klassen, het 9e Regiment vestingtroepen te vormen.

Te Luik, onder het bevel van Kolonel Meiser, ontvingen zij allen den vuurdoop in de tussenruimte der forten Boncelles en Embourg en in het gevecht van Sart-Tilman; de helft van het effectief bleef op het terrein en van de twee schone regimenten kon er slechts nog een gevormd worden, het 9e, dat in het geheel nog maar een effectief bereikte van 48 officieren en 2.807 manschappen.

Met Kolonel Flebus nam het deel aan het gevecht bij Aarschot; den 9n, 12n en 13n September onderscheidde het zich te Haacht; het verdedigde de Nete en trok zich, na den val van Antwerpen, naar de zee tot aan den IJzer terug.

Na deze gevechten blijven nog 26 officieren en 2458 manschappen over

Het schrijft in de plooien van zijn vaandel ook nog den roemvolle naam Lombardsijde en levert gevecht o. a. bij Sint-Joris, alvorens zich voor vier jaar in de loopgraven in te delven.

Gedurende dit tijdperk hebben er geen zeer ernstige gevechten plaats, doch onophoudelijk zijn er nachtelijke botsingen van patrouilles, verrassingsaanvallen op de ene of den andere post om krijgsgevangenen weg te kapen en inlichtingen in te winnen. Die periode was nochtans moorddadig en een der lastigste van den oorlog, want wij waren nog in het begin onzer organisatie. Hoevelen onzer dapperen zijn er gevallen in de veldgrachten van den Reigersvliet, van Oud-Stuivekenskerke, in de Verbindingsloopgraaf van de Dood, voordat onze werken ze enigszins konden beschutten! Welke diepe herinneringen hebben wij allen bewaard van de eindeloze nachten van waken en werken in die streek!

Onder het bevel van Kolonel Dejaiffe bezet het regiment, in 1916, de sector van Diksmuide en, van Februari tot December 1917, de meer rustige sector van Ramskapelle. In Februari 1918 wordt het naar Merkem gezonden waar de Duitsers, op 17 April, een hevige aanval uitvoeren, die ten andere flink wordt afgeslagen. De vijand was er in gelukt op een diepte van 1.800 meter in onze linies te dringen. Onze krachtige tegenaanvallen verjoegen hem uit al onze stellingen en meer dan 600 weerbare gevangenen en vijftig mitrailleusen bleven in onze handen.

En ziehier het laatste offensief: het 9e Linie valt den Kam van Vlaanderen aan, te Stadenberg, en verovert hem in den nacht van 29 op 30 September: het regiment wint zijn vierde vermelding op het legerdagorder.

Den 14n October wordt de vooruitgang voortgezet naar Sint-Pieter, Sint-Eloois-Winkel. En dan komt de terugkeer in het land: mannen, vrouwen, kinderen werpen zich om den hals van hun verlossers, gelukkig omdat het Belgen zijn, die ze van het juk van den vijand hebben verlost. De soldaten van het 9e Linie zijn de eerste die de Leie bereiken: zij zijn aldus, op twee dagen, bijna 16 kilometer vooruitgedrongen, terwijl zij gevangenen, kanonnen van alle kalibers en overvloedig materieel bemachtigden.

Ons regiment mag fier zijn over de volbrachte taak. Het heeft in onze geschiedenis bladzijden geschreven, die het voor eeuwig met roem zullen omstralen. Het is fier over zijne doden, over zijne verminkten, want hun offer zal niet vruchteloos zijn geweest.

 Huysmans Eduard was de eerste hoge officier van het 9de die sneuvelde op 5 Augustus bij Sart Tilman, samen met hem sneuvelden nog 3 onderofficieren en 29 manschappen, dit bij het eerste vuurgevecht met de Duitsers.

 Opgezocht door Francis Deckx

Rabossee  : de eerste Belgische veldslag van wereldoorlog 1

De slag om Rabosee beslaat een der meest glorierijke bladzijden van de geschiedenis van den Grooten Oorlog in Belgie

Rabossee 5 en 6 augustus 1914

Het is het begin van de heldhaftige verdediging tegen de vijandelijke veroveraar waardoor Belgie in de ganse wereld bewonderd werd.

Aanwezige troepen :

Aanval : 27^ste ,53^ste  en  25^ste  Inf Bde , 1 Escadron Ulanen en een groep Veldhouwitsers

Reserve : 16^de Inf Bde en 2 Batterijen Mortieren

Totaal : 8000 man

Verdediging :

Een Bataljon Inf onder bevel van Majoor Clerdent van 14^de Linie, Bataljon bestaande uit :

2^de Cie van 9 Linie bevolen door Cdt Vandeun

1^ste Cie van 14 Linie bevolen door Cdt malevez

3^de  Cie van 14 linie bevolen door  Cdt Lardinois

1 Pl Genie bevolen door Lt Simons van 10 Linie

Totaal : 5 Offrn en 500 man

3 Augustus:

Bij dageraad verlaat het 9^de Jupille om de sector Maas-Barchon te bezetten met de 2^de Cie uiterst rechts op het plateau van Rabosee. De voorposten waren tegen de avond ingericht onder bevel van Adjudant Albert Beekman.

4 Augustus:

Rond 14 uur worden de voorposten terug getrokken en vervangen door schildwachten, dichter bij de loopgraven en de 2^de Cie van het Negende werd onder bevel geplaatst van Majoor Clerdent van het 14^de  Linie.

5 Augustus:

In allerhaast worden de stellingen bijgewerkt en vanaf 15 uur bombarderen de Duitsers het fort van Barchon. Een patrouille van 9 Li meldt Duitse troepen in de omgeving van de sector, zij zitten verscholen achter de hagen en bosjes voor de stellingen van waaruit ze plots aanvallen. Zij worden door het Belgisch vuur tegen gehouden behalve op de weg Jupille-Vise waar ze doordringen tot het kruispunt Quatre-Bras. Een fourier van het 14^de komt van uit Wandre met een door honden getrokken mitrailleuse; deze wordt onmiddellijk opgesteld en dank deze kan de toestand rond Quatre-Bras hersteld worden en de vijand wordt terug gedreven.

Dit was het begin van de vuurdoop voor onze troepen en ook het betreuren van  de eerste gesneuvelden klaroenblazer Boogaerts van het Negende was het eerste slachtoffer maar al snel volgden anderen; Sgt Barthelemy,soldaten Streel,Ceulemans, Angave, Bugain en nog vele anderen en ook veel gekwetsten.

Bij de vijand was het een echte slachting, doden in alle houdingen, op en over elkaar  terwijl stervenden nog  soms de vuist opstaken of verwijtende kreten slaakten. Om hun aanvallers te helpen begint de Duitse Artillerie schrapnels  te verspreiden iets wat onze troepen  nog nooit gezien hadden en niet wisten hoe zich er tegen te beschermen. Dan komt de Genie in actie en bouwt een soort afdaken om toch een weinig beschutting te bieden. Dan begint ook het fort van Jupille op de Duitse Artillerie te vuren zodat deze het vuur moet staken waardoor er een stilstand komt in de strijd. Nu begint de eerste oorlogsnacht, wachten,waken, luisteren en terzelfdertijd sectie per sectie trachten te rusten, eventueel te slapen maar eerst en vooral de bewapening nazien en de reserves aanvullen. Per man worden 3 tot 400 patronen uitgedeeld en alleen het bezit daarvan geeft de strijders nieuwe moed . Lang zal de rust niet duren, vanaf 22 hr melden patrouilles Duitse wielrijders op de weg Argenteau-Dalhem  en Infanterie nadert in de richting der Belgische stellingen  waar onder een kille regen volstrekte stilte en onbeweeglijkheid bevolen wordt, dit om de stelling niet te verraden en dit zal later vruchten afwerpen. Plots gebruiken de Duitsers zware zoeklichten die vanuit Barchon het terrein voor de Belgische stellingen volledig verlichten maar de Belgen, verscholen in loopgrachten en achter de hagen ,blijven onzichtbaar wat de Duitsers aanzet om in kolonne voorwaarts te trekken. En daar zijn zij!

De Belgen horen het gestamp der botten  over de rotsige bodem en onder klaroengeschal en het roepen van Kaiser Vorwarts komen ze tot op 30 m van de Belgische stellingen van waaruit dan een volledig vuur gegeven wordt vanuit de flank geholpen door een door Adjt Beekman opgestelde mitrailleuse. De Duitsers zijn volledig verrrast en wat overblijft moet terug maar weer komen de schrapnels op onze stellingen gevolgd door nieuwe aanvallers, de ganse 25^ste Duitse Brigade is in de aanval en hun overgrote aantal laat toe tot aan de prikkeldraad te komen die de Belgische stellingen afschermt. De mannen van het Negende vechten als leeuwen en geholpen door mitrailleuses van het 14^de Linie slagen ze er in de Duitsers terug te dringen ondanks zware verliezen. Hoelang kunnen ze dat nog volhouden.

6 Augustus:

Om 2 uur in de morgen slagen de Duitsers er in een huis in te nemen waar ze in de vensters van de verdieping mitrailleuses opstellen waarmede ze de Belgische loopgraven kunnen beschieten maar ook daar worden ze door een Mi van het 14^de Linie uitgeschakeld. De ganse nacht strijden onze mannen werkelijk tot der dood want als ze in de vroege morgen toch moeten opgeven blijven er nog 19 over onder leiding van Sgt Vander Beken . Zij worden gevangen genomen maar de Duitsers zijn zo onder de indruk van dit verweer dat ze hen de eer bewijzen . Dank zij de heldenmoed van deze 9 Liniemannen geholpen door het 14^de konden de Duitsers hun doel niet bereiken, namelijk doorsteken tussen Maas en Barchon.

                                                                       ***

Kolonel SBH Brassel, Comd van het 9 Linieregiment heeft de eer Sgt Vander Beken te melden dat hij vermeld werd op de dagorder van het Regiment:

De tussenruimte,plateau van Rabosee, bezettende tijdens het gevecht van 6 Augustus heeft blijk gegeven van moed en koelbloedigheid alle hoogachting en lof  waardig. De Officieren en de Eenheidsadjudant van zijn eenheid gedood of gekwetst zijnde heeft de overblijvende mannen verzameld en weerstand geboden aan veelvuldige zware aanvallen van de vijand tot hij samen met zijn kameraden gevangen genomen werd.

Deze vermelding geeft toelating tot het dragen van het Oorlogskruis met Bronzen Leeuw.

PS: Deze onderscheiding werd toegekend aan alle 19 overlevenden van de slag om Rabosee.

Citatie op de dagorder van de Natie : Het 1^ste  Bn van het Negende Linie wordt vermeld op de dagorder van de Natie voor zijn heldhaftige verdediging in de sector Maas(stroomafwaarts)tot Barchon waar het op het plateau van Rabossee 85 man verloor bij de verdediging van deze sector.

                                                      ***

RABOSEE

Er zouden boeken nodig zijn om in detail de daden van heldenmoed weer te geven die de nacht van Rabosee hebben vervuld. We zouden er de namen lezen van alle helden want nooit heeft een troep blijk gegeven van een hoger moreel dan deze dapperen die plots, vanuit hun kalme gezinnen, in de chaos van de oorlog geworpen werden!

Er zijn namen in de geschiedenis der volkeren die zo uitzonderlijk zijn dat ze voorbestemd zijn om verder te leven in de volgende generaties. Rabosee is zo een naam

130 dappere Belgen vielen daar; de arme sukkelaars werden zo snel gedood dat ze waarschijnlijk de tijd niet gehad hebben om te begrijpen waarvoor ze streden en stierven. Hadden ze de tijd om te begrijpen dat de vrijheid van de wereld gekocht werd met hun bloed, Neen, waarschijnlijk niet.

Verliezen :

Duitsers :  Doden :  16 Officieren, 384 manschappen  Gekwetsten:zeer talrijk waaronder 600 buiten gevecht

Belgen   :   Doden :  3 Officieren en 130 manschappen waaronder 85 van 9 Linieregiment.

De Slag om Sart-Tilman       5-6 Augustus 1914

Belgische troepen ter plaatse :

14^de Regiment Vestingstroepen

9^de  Gemengde Brigade : 9 Linie  : Kol Meiser 1^ste Bataljon : Majoor Doneux  (4 Cies van 3 Pls)

                                                                          2^de  Bataljon : Majoor Bruneel         (id)

                                                                          3^de  Bataljon : Majoor Michaux        (id)

                                        29 Linie - Lt Kol Artan    met 3 Bataljons van 4 Cies met 3 Pls

                                                                                       een Cie Mi en een groep Aie

15^de Gemengde Brigade : 1^ste en 4^de Jagers te voet  met telkens 3 Bataljons (4 Cies van 2 Pls)

                                                                                        een Cie Mi en een groep Aie

                                                                                        + een Pl Gendarmen

12^de Gemengde Brigade : 12^de Linie met een Bataljon en een Cie Mi

29^ste Linie was een ontdubbeling  van het 9^de Linie

Afkortingen:Bde = Brigade Bn =  Bataljon Cie = Compagnie Pl = Peloton Mi = Mitrailleuse

Aie = Artillerie   B = Belgische   D = Duitse

                                                                 ***

Verloop van de slag :

04 Aug:

De mannen van 9 en 14 Linie graven loopgrachten en zagen bomen af om hindernissen te plaatsen op de toegangswegen naar Bois Saint - Jean en organiseren de stellingen.

05 Aug:

De stellingen zijn bezet door het 1^ste Bataljon 9 Linie min 2^de Cie (zie Rabosee) en krijgt van Generaal Leman het bevel om deze te verdedigen tot het uiterste.

11 Hr: de Duitse 38^ste Bde is in rust te Esneux-Poulseur waar ze vervoegd wordt door haar reserve , de 43^ste Bde

11Hr50 : het 4^de  Escadron van 4 Lanciers versterkt met 25 Cyclisten levert slag te Plainevaux waar de eerste slachtoffers vallen en enkele Belgen gevangen genomen worden .

19 Hr : te Sart-Tilman en in het Bois Sint-Jean blazen de klaroenen alarm en worden de stellingen ingenomen. Het Bois Sint-Jean is bezet als volgt : Redoute 5  door 1/1/9 (1^ste Cie/1^ste Bn/9 Linie) Cdt Goossens, links er van Redoute 6 door 4/1/9 Cdt Fievet en rechts Redoute 4 door 3/1/9 Cdt Cantillon. Stromende regen doorweekt het terrein en overal is modder waarin de voeten wegzinken, het is wachten op de vijand.

 22Hr30: De 38^ste D Bde , opgehouden door de talrijke hindernissen, vordert moeizaam richting Bois-Sint Jean waar de Belgen hen opwachten.

23Hr30 :  de eenheid Goossens 1/1/9 opent het vuur onmiddellijk gevolgd door de twee andere eenheden van 9 Linie. De eerste rij Duitsers vallen onder dit vuur maar het soms te hoog gerichte vuur der Belgen treft de achterkomende Duitse eenheden. Deze, denkende dat zij onder rechtstreeks vuur van de vijand vallen, beginnen tegen de orders in, hun wapens te laden en te vuren. Zo schieten zij in de rug van de eerste Duitse eenheden wat een grote paniek veroorzaakt onder de Duitse troepen die echt niet meer weten waar de echte vijand zit en het wordt een echte slachtpartij waar de Duitsers elkaar uitmoorden.

Een Duitse Officier schreef in zijn velddagboek:

(Een ongelooflijke paniek maakte zich meester van onze troepen! Onmogelijk de orde te herstellen, de geschreeuwde orders van de officieren gingen verloren in het tumult en het vuren ging verder. De Bde Commandant werd met een bajonetstoot geveld door een van onze mannen die werkelijk niet meer wisten waar de vijand zich bevond. In het wazige maanlicht verschijnen plots gestalten voor ons, wij gaan ze met de blote sabel te lijf; het zijn mannen van ons gevlucht uit de eerste lijn! Als we de toestand bijna meester zijn valt weer een gordijn van vuur over ons neer en de gevluchten uit de eerste lijn komen zich verschuilen in de grachten en achter de hagen en zijn volledig onbruikbaar voor het gevecht. Om de paniek meester te worden beginnen enkele gegradueerden (Die Wacht am Rhein),een oud Duits volkslied, te zingen en zo slagen we er in de troepen terug onder bevel te krijgen)

De Belgen geven zich rekenschap van hun zwak effectief en de numerieke meerderheid van de vijand. Duizenden Duitse infanteristen staan klaar om de genadeslag toe te brengen en het voordeel van hun aantal zal toelaten de oude taktiek van overvleugelen langs de flanken toe te passen. De onverdedigde tussenruimtes tussen de B stellingen (250m) zijn te groot en laten de Duitsers toe tussen de stellingen door te stoten en de Belgen te omsingelen.

06 Aug :

01Hr15 : Redoute 6 is zwaar onder druk en de verdedigers trekken terug naar het kruispunt Saint-Hubert terwijl Redoute 4 op het punt staat overweldigd te worden, het wordt een lijf aan lijf gevecht! Redoute 5 houdt nog stand maar Cdt Goossens geeft het bevel tot terugtocht maar Lt Lepage blijft in de redoute samen met een 50 tal mannen die blijven vuren en strijden. Even later worden zij overweldigd door de overmacht en gedood of gevangen genomen. Meer dan de helft van het Bataljon is buiten gevecht maar zij hebben de orders opgevolgd: verdedigen tot het uiterste!

01Hr30 : De Maasvallei is nu in het bereik van de Duitsers maar het 1^ste Jagers te Voet doet een tegenaanval naar de redoutes 4 en 6, zij slagen niet volledig in hun opzet maar zij hebben de Duitsers zodanig gedesorganiseerd dat de gevangenen van redoute 5, een veertigtal waaronder Lt Lepage, kunnen ontsnappen. De Comd van de Duitse Bde heeft zijn commandopost opgeslagen op het Kruispunt Sint-Jean en stelt vast dat een opmars naar Luik onmogelijk is zolang hij de open plek rechts van zijn troepen niet onder controle heeft. Zijn operatieplan is eenvoudig : de open plek omringen langs West, Zuid en Noord met aanvalstroepen fors gesteund door mitrailleuses om zo de Belgische troepen te omsingelen. Grote colonnes vorderen langs de bosranden van Sclessin, Saint-Jean en Colonster en komen zo tegenover de Belgische stellingen. De hoeve, La Cence Rouge, genesteld op het einde van de open plek is niet bezet door de Belgen en de Duitsers maken er gebruik van om er mitrailleuses te plaatsen en er een Blockhaus van te maken van waaruit ze in de rug van de verdedigers kunnen vuren. Terzelfdertijd wenst de Duitse Comd zijn troepen te reorganiseren en wil wachten op de dageraad om zijn troepen naar Ougree te sturen.
02hr : Generaal Majoor Gillis, bevelhebber van de 9^de Gemengde Bde krijgt bevel zich met het 3^de Bn van 9 Linie en 2^de en 3^de Bn van 29 Linie naar Sart-Tilman te begeven om er de redoutes te heroveren die hij verloren waant.

02Hr30 : de troepen in Sart-Tilman, ongeveer 1500 man, Jagers en Liniemannen door elkaar,houden zich klaar om de schok van de D aanval op te vangen. Het 1/1Ch(1^ste Bn 1 Jagers) is in lijn behalve 3/1/1CH en 2/1Ch is in reserve. De aanval komt uit het ravijn van Colonster, aangevallen langs voor en in de flank hebben de belgen nog weinig bescherming en ook de reserve moet worden ingezet. In de omgeving van La Cense Rouge zijn de twee Pls die de vijand op afstand moesten houden erg verzwakt, zij worden van alle kanten onder vuur genomen. De dageraad laat de aanvallers in de schaduw maar de Belgische stellingen zijn volledig zichtbaar.  1/2/1Ch en 3/2/1Ch, verdedigers van de tussenruimtes tussen redoute 1 en 2 krijgen het hard te verduren en ze vluchten naar de huizen, gevolgd door de verdedigers van redoutes 2 en 3, het wordt een wilde vlucht! Nu komen 2/2/1Ch en 4/2/1Ch in actie, zij stoppen de vluchters en herbezetten de redoutes 2 en 3.

03HR30 : de kalmte is van korte duur, de vijand, tot nu toe onzichtbaar duikt op uit de bosrand Saint- Jean. De 43 D Bde vallen de B stellingen aan, ontplooid in tirailleur, stormen ze door de havervelden. Ten Noorden van redoute 3 hebben eenheden van 1/1Ch , opgesteld tegenover Bois Saint-Jean, de vooruitgang van de Duitsers gestopt. In redoute 3 waar weinig bescherming is wordt veel schade aangericht door het flankvuur van de Duitsers. Redoute 2 ligt ook onder vuur dat schijnt te komen uit het haverveld waar 2/1/1Ch en een Pl van 4/1/1Ch zijn opgesteld, vuren we op elkaar? De Duitsers schijnen te vuren vanuit de huizen.

04Hr : de toestand wordt ernstiger,de 80 overlevenden van  redoute 3 moeten  zich overgeven en even later vluchten de overblijvenden van redoute 2 naar het gehucht. De overwinning van de Duitsers nadert. Nochtans op alle punten van het gevecht hergroeperen stukken van 1/1Ch en 2/1Ch en zij slager er in de voortgang van de D in het dorp te stoppen. Op dit moment komt 3/1Ch samen met een Cie Mi aan in het Noorden van het dorp waar, in de schuur van de hoeve Les Peupliers, het hoofdkwartier van de Belgen gevestigd is. Het gehucht staat op het punt omsingeld te worden maar 6 mitrailleuses worden opgesteld 350 m ten Noord-Oosten van Sart-Tilman en ze vuren in de vallei van Colonster waardoor de rechtervleugel van de 38^ste D Bde ineenstort en de omsingeling afgewend wordt.
04HR30 : Ten Noorden van de stelling, in het bos Saint-Laurent zijn de troepen herschikt en deze voeren een aanval uit naar de open plek en het haverveld; de Duitsers trekken terug naar het bos Saint-Jean terwijl de Belgen terug de redoutes bezetten maar de Duitsers graven zich in tussen de struiken rond het bos Saint-Jean en de hoeve La Cense Rouge is nog steeds bezet door de Duitsers en van daaruit beschieten ze nog steeds de redoutes. De Jagers beschieten Cense Rouge vanop de daken van het dorp terwijl de jagers En Liniemannen redoutes 2 en 3 moeten verlaten en zich nestelen in het gehucht. Intussen is de 15^de B Aie Bde aangekomen in Sart-Tilman en onmiddellijk wordt een kanon opgesteld in de dreef naar Cense Rouge en dit kanon schiet de schuur in brand. Een tweede kanon wordt opgesteld en gericht naar bos Saint-Jean en schiet, zonder gericht te zijn, alleen om de mannen terug moed te geven. Vervolgens, beschermd door zes Aie stukken, bezetten ze terug de redoutes en maken met nieuwe moed front naar de vijand.

05Hr30 : nieuwe versterkingen komen aan, het 3/9 heeft als opdracht de redoutes te heroveren die door de Duitsers bezet zijn. Het aanvalsplan voorziet het volgende : 2/3/9Li zal vorderen in de open plek tegenover het bos Sint-Jean, 1/3/9 zal zich rechts van hem ontplooien en 3/3/9 zal vorderen ten Noorden van de open plek en Cense Rouge zal ontwijken. De drie Cies zullen samensmelten tot een aanvalsgolf die door het bos Saint-Jean naar het kruispunt Saint-Hubert.

Na de aankomst der versterkingen hebben de Duitsers ingezien dat de open plek niet in te nemen is en zij brengen versterkingen aan in het bos Saint-Jean om de flanken te beschermen van hun eenheden die gevorderd zijn naar Ougree. Op een lengte van 300 m hebben ze een sterk front opgericht met verschillende mitrailleuses, dit op 400m van Kruispunt Saint-Hubert. De aanval van 3/9Li stuit op de hevige weerstand van dit front en moet terugtrekken. De 3/3/9Li reorganiseert in het ravijn van Renory terwijl de andere Cies terugtrekken naar de Noordzijde van de weg naar Renory.

06Hr Ondanks de mislukking van 3/9Li is de Duitse Commandant er niet gerust in en de constante toevoer van Belgische versterkingen vanuit Angleur doet hem besluiten dat de verovering van de open plek onmogelijk is en hij vreest een eventuele Belgische aanval op de flank kan leiden tot de omsingeling van de eenheden die vorderen naar Ougree en hij geeft bevel tot terugtrekken der eenheden die vorderen naar Ougree en Seraing.

06Hr : 2/29 en 3/29Li komen aan te Sart-Tilman en gaan trachten het offensief te hernemen in de richting Boncelles, de rechtervleugel van de 2 Cies van 2/29Li is volledig onbeschermd en daarom krijgt 3/2/29Li het bevel de Duitsers te verjagen uit Cense Rouge terwijl 3/29Li de redoutes gaat versterken waar de toestand nog steeds zorgwekkend is zolang de Duitsers Cense Rouge in handen hebben, dit blockhaus schijnt niet inneembaar! Na het offensief van 3/9Li hebben de Duitsers deze hoeve erg versterkt, vier tot vijf mitrailleuses verdedigen de omgeving. Onder bevel van Cdt Colman en Sgt Danloy slagen mannen van  het 29^ste er in een hoog gebouw te bezetten op 400m van de hoeve en een duel tussen mitrailleuses draait uit in het voordeel der Belgen, de Duitsers zijn verplicht Cense Rouge te verlaten, niet na eerst de eigenaar , Mr Duburnonville, te doden!

07Hr : Nieuwe versterkingen komen aan te Sart-Tilman, het zijn 1/1/12, 2/1/12 en 4/1/12 Li onder bevel van de Comd van 12 Linie.

10Hr : de Comd van 12 Li heeft de stellingen gereorganiseerd en  3/9Li en het 29^ste Linie verlaten Sart-Tilman.

Om 07Hr30 gaf Generaal Leman het bevel tot terugtrekken van alle troepen naar de linker Maasoever maar dit bevel kwam slechts om 11Hr30 aan te Sart-Tilman! De strijd is definitief gestreden maar de strijd om Luik werd een strop voor de Duitsers, behalve de 14^de Duitse Bde die kon doorstoten tot Bois de Breux moesten alle andere eenheden terugtrekken en geen enkel fort werd veroverd.

De volgende dag besloot het Duitse opperbevel een leger van 60.000 man op de been te brengen en dit te versterken met kanonnen van 305 en 420 mm om Luik te kunnen veroveren. Hoe dit afliep kunt u lezen in De Slag om Luik  delen 1 tot 3.

                                                                ***

Een geloofwaardige getuige doorliep op 6 augustus rond 10Hr30 het slagveld en telde meer dan 500 doden in de dreef Croix-Ferme-Famelette tegenover redoute 5, liggend zij aan zij per 4 als in marskolonne.

Gemeente OUGREE

Belgische militaire begraafplaats

Allee du Beau Vivier.

Ze vielen op het Veld van Eer op 5 en 6 augustus 1914, in hun strijd tegen de 38ste  en 43ste Duitse Infanteriebrigades. Hun namen staan vermeld op het imposante monument dat gelegen is in de schaduw van een prachtige bomenrij.

5 AOUT 1914

 AUX SOLDATS BELGES MORTS POUR LA PATRIE

1. Gemeente OUGREE

    

   Belgische militaire begraafplaats

   Allee du Beau Vivier.

    

   Ze vielen op het Veld van Eer op 5 en 6 augustus 1914, in hun strijd tegen de 38ste  en 43ste Duitse Infanteriebrigades. Hun namen staan vermeld op het imposante monument dat gelegen is in de schaduw van een prachtige bomenrij.

    

    

   5 AOUT 1914

    AUX SOLDATS BELGES MORTS POUR LA PATRIE

    

   Op bronzen platen worden de namen vermeld van de gesneuvelden van het 9 Linieregiment

2. Plaat  1
   

   
   

   

   Plaat 2

   

    Plaat 3

   

    Plaat 4

   

   Plaat 5

3. 
   

   Plaat 6

4. 

De Slag Om en rond Luik. Deel 1

VRIJ VERTAALD UIT HET FRANS DOOR ROMAIN

Luik (5 - 16 aug 1914)

De Duitse plannen betreffende Luik

De marslinies van het 1^ste en 2^de Duitse leger (von Kluck en von Bulow)zijn de wegen die de Maas kruisen tussen Maastricht en Maaseik. Vanaf het ogenblik dat Duitsland afziet van het betreden van Hollandse bodem, om zich niet nog een vijand meer op de hals te halen, moet het zijn troepen inzetten tussen Hollands Limburg en de Ambleve.

De uitweg van deze smalle zone is beheerst door het bolwerk Luik. Het is dus noodzakelijk, voor het normaal verloop van het plan Schiesser, de vesting Luik in zo kort mogelijke tijd te verzwakken.

Het Duits commando gaat er van uit slechts te doen te hebben met 2 regimenten die daar in vredestijd gestationeerd zijn en geeft de opdracht aan een Bde van elk van zijn C.A. in eerste linie

Vanaf de 4^de aug , de duitse-generale staf zet het leger van de Maas in beweging onder bevel van generaal von Emmich,commandant van de 10^de C.A. Dit leger is samengesteld uit:

  Le 25e R.I. de Aix-la-Chapelle. 

  de 34e Br. van 9e C.A. komend van Schwerin.

de 27e Br. van 7e C.A. komend van Keulen

de 14e Br. van 4e C.A. komend van Halberstadt.

de 11e Br. van 3e C.A. komend van Brandenburg

  de 43e Br. van 11e C.A.komend van Kassel.

  In totaal 59.800 manschappen, zwaar bewapend met Aie En Mi,s.De eenheden zijn weggenomen van het effectief van het 2^de leger (von Bulow) Bij het leger van de maas voegen zich nog het 2^de C.C., 2 batterijen Mortieren, een escadrille vliegtuigen en een zeppelin

 Vanaf de derde dag van de mobilisatie moeten deze strijdkrachten de belgische grens oversteken en trachten een aanval te doen op Luik vanaf de 5^de dag.Bij mislukking zal de zware Aie tussenkomen vanaf de 11^de dag.Als Luikingenomen is zal O.H.L.(???) het bevel geven aan de rest van het leger via een omcirkelende beweging Belgie te doortrekken. Luik moet ten laatste de 12^de dag van de mobilisatie ingenomen zijn.

De 5 bruggen van Luik alsook de 4 spoorverbindingen die Belgie met Duitsland en Frankrijk verbinden moeten intact veroverd worden want de bevoorrading van het Duitse leger gebeurt via de spoorweg.

De vesting LUIK

    De Luikse forten werden ontworpen door Brialmont. Hun bouwis mogelijk gemaakt door de volharding van Koning Leopold II en Beernaert. De vesting van Luik bevat 12 forten ,6 kleine driehoekige en 6 grote 5 hoekige, zij omgeven de stad op een afstand van 7 tot 9 Km van het centrum, de afstand tussen de forten varieert van 2 tot 6 km. Elk fort is uitgerust met twee oude kanonnen van 150 die een projectiel van 40 Kg 8 km ver kunnen sturen, 2 kanonnen van 120, 1 of 2 granaatwerpers van 210 en 2 snelvuurkannonen van 57 voor nabije beveiliging.Deze kanonnen verspreidden een zware zwarte rook want zij gebruikten zwart poeder alhoewel het poeder zonder rook reeds was uitgevonden.

Brialmont had gewelven voorzien die in staat waren te weerstaan aan ontploffingen van 60 kg brisantpoeder. Het beton is niet gewapend in tegenstelling met dit van de frans forten. De forten van Verdun bvb konden weerstaan aan obussen van 420.

De belgische forten werden gebouwd in de tijd dat beton nog in een experimentele fase was en bevatten slechts een laag.De pantsering waren niet dikker dan 22 mm en kunnen weerstaan aan obussen de 210 met een gewicht van 91 kg maar de projectielen van 420 wegen 10 keer zwaarder!

                                                                               Generaal Leman neemt het bevel.

De laatste dag van 1913 overlijdt plotseling Generaal Graaf tSerclaes de Wommersom, commandant van de Vesting Luik. De Belgische regering denkt er aan de plaats te geven aan een energieke man met onbetwiste reputatie.

Leman neemt de post aan en wenst, in de tussenruimtes tussen de forten, ononderbroken infanteriestellingen in te richten , een lijn beschermd door een krachtige Aie maar het ministerie van Oorlog meent dat Leman het TE groot ziet. De Generale Staf stelt hem toch een budget van 30.000 Fr ter beschikking voor het in orde brengen der forten Fleron en Chaudfontaine.

De dag van de oorlogsverklaring van Oostenrijk aan Serbie , 28 Juli,beveelt Leman het in orde brengen der forten. Hij doet terrrasen aanleggen die drie concentrische lijnen moeten vormen van loopgraven en schansen waar van de verste, ter hoogte der forten 48 Km meet.Langs gans de ring der forten werken dag en nacht duizenden soldaten en 20.000 burgerarbeiders om het schootsveld vrij te maken,bomen en huizen uit de weg te ruimen, loopgraven en schansen te graven.Op maandag 03 Aug vraagt Leman de toelating voor de vernieling van de eerste serie een voor Luik. De Gn laat de de tunnels springen van Hombourg op de spoorweg Verviers-Aken en de Nasproue, op de spoorweg Luik-Luxemburg alsook deze van Troisponts en Stavelot.De spoorwegen zijn afgesneden ne vrijwillige treinontsporingen worden uitgevoerd in de van tunnels van COO Roanne,Remouchamps,Verviers-Oost en Sauveniere te Spa. Terzelfdertijd worden de bruggen over de Maas te Argenteau en Vise vernield. In de nacht van 04 Aug wordt het bevel gegegeven alle kunstwerken van de spoorwegen in de provincie Luxemburg alsook de bruggen van Engis, Ombret, en Hermalle-sous-Huy te vernietigen. De 04 Aug zijn deze werken niet afgewerkt

De tegenwoordige strijdkrachten

Generaal Leman beschikt over volgende troepen:

Deel uitmakend van de 3^de legerdivisie

Eenheid                   Commandant

9^de Gemengde Bde             Generaal Gillis

11^de gemengde Bde            Generaal Bertrand

12^de Gemengde Bde            Generaal Vermeulen

14^de Gemengde Bde            Generaal Aldringa

Andere Eenheden: 2 regimenten Lanciers

                 3^de Aie regiment

                  Een Bn de Gn en een Korps transport

05 Aug

21 Hr

Leman telegrafeert aan de Koning :Deze namiddag serieuze schermutselingen in de tussenruimte Barchon-Maas. Duitsers terug gedrongen door de 11^de Bde. Voor de nacht verwachten we een aanval tegenover Boncelles.

Albert antwoordt : U zult zeker een nachtaanval ondergaan. Ik vraag u uw hoofdkwartier zonder uitstel te verplaatsen naar een schuilplaats buiten elke verrassing.

Bij het vallen van de nacht :

 De 6 Brigades van de maas zijn verzameld op aanvalsafstand, te Hermee(34ste), Agenteau (27ste), Micheroux (14e), Saint-Hadelin (11e), Zuid van Boncelles (38ste) en Plainevaux (43ste).

 Boven vermeldde Brigades ontketenen een geconcentreerde aanval en naderen tot 5 Km van de Citadel van Luik. Ze willen de wegen tussen de forten Liers en Pontisse gebruiken maar plots begint fort Pontisse Hermee te besproeien met projectielen en even later doet Liers hetzelfde. De 34ste Bde stormt naar voor tot Pontisse maar wordt daar terug gedrongen door Belgische infantereisten.

34e Duitse Brigade

Heeft als opdracht de linker maasoever te volgen op het plateau dat de stroom domineert van Heure-le-Romain tot de Citadel van Luik.

01 Hr : belgen hebben een hinderlaag gelegd in en om het kerkhof van Rhees. Duitse grenadiers vallen dit aan en het komt tot een lijf aan lijf gevecht.  

02 Hr : duitse grenadiers zijn meester van de vlakte en hergroeperen aan het kerkhof van Rhees. De duitsers marcheren naar Herstal maar de 34 ste Bde in gevecht tussen de forten Liers en Pontesse blijft aan de grond genageld. Het duitse 90 ste grenadiers verovert het dorp Pontisse alsook de weg  Vivegnies-Herstal maar aan de ingang van dit laatste waken 400 belgische infanteristen. Zij vormen de tweede verdedigings linie en hebben de grote baan Vivegnies-Herstal, de weg naar Rhees en de brug van Wandre gebarricadeerd. Elke barricade is voorzien van hopen stro gedrenkt in pek. Van als de duitsers zich laten zien wordt het stro in brand gestoken en het vuur geopend. De duitsers worden terug gedreven en hun verliezen zijn aanzienlijk. Een  Duits vaandel (het eerste in deze oorlog)werd buitgemaakt aan de brug van Wandre.

 03.30 Hr Een kleine groep duitsers is doorgedrongen tot Luik en begeeft zich naar het belgisch H.K. (rue Sainte-Foi) maar Generaal Leman kan ontsnappen en begeeft zich naar fort Loncin.  

09.00 Hr De Comd van de 34steDuitse Bde geeft order tot de terugtocht. De forten van Pontisse en Liers schieten op de duitse concentraties die zich in de tussenruimtes bevinden.De 34ste Bde slaagt er toch in tot in Hermee te geraken. Zij telt 900 gevangenen en 1500 doden of gewonden. De troepen gaan terug de maas over te Lixhe en trekken terug tot Mouland. Het werd een duitse nederlaag in deze sector.

27e Duitse Brigade

De brigade moet de rechteroever van de Maas opgaan op de stijgende weg naar Argenteau alvorens af te dalen naar Jupille en zo uitkomen in de tussenruimte tussen de forten Pontisse en Barchon.  De belgen  (9 Linie )hebben een weerstandsnest gebouwd te Rabosee aan het kruispunt Quatre Bras. De bezetting bestaat uit 450 man met elk 400 kogels. 

0h : De 27e duitse Bde valt aan. Er zijn slechts 450 belgen om 5000 duitsers tegen te houden. De duitsers bieden zich aan in marskolonne in rijen van 4. Als de duitsers aan het verdedigingspunt der belgen komen openen de belgen het vuur. Tientallen aanvallers komen om en de duitse soldaten verschuilen zich in de hagen en de weiden .Daar veel belgen te hoog geschoten hadden kwamen hun kogels terecht bij het 25ste infanterie dat zich in tweede positie bevindt Deze replikeren en schieten in de rug van hun kameraden van het 53ste. Deze, gepakt tussen twee vuren, draaien zich om en schieten op hun beurt op het 25ste regiment. De twee regimenten moorden mekaar uit. Gedurende twee uren lanceren de duitsers opeenvolgende aanvalsgolven. .

2h10 : De duitse kapitein Langemak van het 25ste slaagt er in een huis binnen te dringen waar hij een Mi opstelt die een moordend vuur op de Belgische stelling legt.

4h30 : De belgen ontvangen een nieuwe dotatie munitie waarmee ze de duitse schutters die hun loopgraven domineren kunnen uitschakelen. 

 5  Hr  : de duitsers bezetten de Belgische loopgraven en stellen mitrailleuses op die de belgen van op de zijkant bestoken. De terugtocht wordt bevolen

6h30 : de 27e D Bde bestormt de Belgische stellingen, 133 doden bij de belgen een 1000tal doden en gewonden bij de duitsers die daardoor hun overwinning niet kunnen uitbuiten.

 7h : Het uur van terugtocht van de 27ste Duitse Bde is geslagen en zij trekt terug en hergroepeert zich te Argenteau en Dalhem.Het is de volledige mislukking in deze sector.   .  

9h : In deze sector heeft het Belgisch leger 428 manschappen verloren en de duitsers zeker evenveel maar de belgen blijven meester van het terrein.Ook in deze sector kunnen de duitsers niet doordringen.  

    14^e Duitse Brigade

De 14de duitse Bde valt aan in de sector tussen   Evegnee en Fleron vanaf Soumagne via  Micheroux-Retinne-Queu du Bois-Jupille.Deze tussenruimte wordt verdedigd door de 14de Belgische Bde. De Comd van de duitse 14de Bde sneuvelt, Ludendorff, Kwartiermeester van het IIde duitse leger is per toeval ter plaatse. Hij neemt het bevel over de Bde en bereikt Jupille in de voormiddag. De kop van de 14de Bde verlaat Micheroux. Zij veroorzaakt de terugtocht van kleine Belgische opstellingen en komt aan te Sur-Fosse niet ver van Liery. Op 700m daar van, te Liery wachten de belgen de duitsers op met twee stukken van 75. De Belgische commandant stuurt drie verwittigingen en opent het vuur als de duitsers heel dicht bij de kanonnen zijn. Zij worden weggemaaid door het kanonvuur. De generaal von Wussow is buiten gevecht gesteld en bij het binnenkomen van Retinne denken de duitsers dat ze aangevallen worden door de burgerbevolking en beginnen ze op elkaar te schieten tot 4 uur in de morgen. Ludendorff vervangt von Wussow, neemt het bevel over de kolonne en marcheert

naar Queu-du_Bois, ondersteund door drie grote projectoren en 4 granaatwerpers 105. Queue-de-Bois is verdedigd door 10 Cies .   

2h30 :

 De eerste schoten worden gewisseld maar de duitse golf breekt en tracht binnen te sluipen via de boomgaarden die de straat afboorden.

3h30 :

 De duitsers stellen een en later meerdere granaatwerpers 105 op. Ludendorff roept onophoudelijk : mijn jagers, vooruit!Een straatgevecht heeft plaats in Queue-de-Bois. De verdedigers,uit schrik omsingeld te worden, trekken terug naar Bellaire.Alleen enkele groepen van het 9de en 12de Linie houden stand.     

5h :

Een granaatwerper 105 begint Luik te beschieten en stopt die slechts om 10 Hr. De obussen vallen in het kwartier Outre-Meuse   

 5h40 :

Alle Belgische weerstand is uitgeroeid in Queue-du-Bois en de duitsers stormen naar Luik.    

7h20 :

De belgen zijn terug geworpen naar Jupille waar een Cie van 32 Li in de sector komt. Ze proberen een tegenaanval naar Bellaire.      

8h :

 Opgejaagd door hevig vuur en het vuur van granaatwerpers verlaten de belgen definitief Bellaire en vervoegen Jupille. De 14de duitse Bde is de enige die de verdedigingslijn van de forten van Luik kon doorbreken.  

11^e Duitse Brigade

Het objectief van deze Bde(Generaal von Wachter) is de tussenruimte tussen de forten Chaudfontaine en Fleron .Het relief is oneffen want het plateau van Herve is doorsneden door de Vesder, de weg Luik-Verviers en de spoorweg Luik-Aken.De belgische verdedigers trekken terug naar Beyne-Heusay maar het terrein ligt dusdanig onder het vuur van de forten dat de 11de Bde het verworven terrein verlaat en terugtrekt naar Magnee.  

2h :  

 Een handvol belgische infanteristenverzet zich tegen de inname van Magnee.De eerste duitse golven passeren het dorp en stoten op de belgische posities. De loopgraven beslaan een grote boomgaard. De 2 Cie van het 14 Li besproeit de kop van de 11de Bde met kogels. Het zuiden van het dorp Romsee blijft goed verdedigd maar is belaagd door duitse infiltraties ten noord-oosten van het fort Fleron.    

4h :

De belgische Comd van de sector ontvangt een bericht van de  Rue Sainte-Foi zich terug te trekken. Dit order is niet gegeven door  generaal Leman. De Comd vraagt bevestiging maar slaagt er niet in het hoofdkwartier te bereiken. De belgen trekken zich ordelijk terug naar Beyne-Heusay en de duitse granaatwerpers vernietigen het dorp Romsee. De duitsers naderen het fort Fleron maar de nabije verdediging neemt ze onder vuur      

9h :

Generaal von Wachter blaast de terugtocht. De duitsers trekken terug tot Magnee maar vallen onder vuur van de kanonnen van het fort Fleron. Verschillende burgers worden neergeschoten bij het doortrekken van de dorpen. De tussenruimte Embourg-Chaudfontaine zal niet aangevallen worden. Ook in deze sector een nederlaag voor de duitsers.    

38^e en 41^e Duitse Brigade 

Zij staan onder bevel van generaal von Hulsen. Het objectief is Luik binnen te dringen langs de twee maasoevers passerend langs het fort van Boncelles naar de spoorwegbrug ten westen van Angleur en de hoogten ten westen van het station Guillemins. Te Boncelles en in het bos van Sart-Tilman zijn er schermutselingen. Het 73ste,74ste,83ste en 84ste regiment vorderen in deze orde .De voorwacht stoot op drie belgische schansen. Het belgisch geschut waaronder dit van het fort Embourg bereiken  de regimenten die de voorwacht volgen. De duitse infanteristen van het 73ste en 74ste regiment schieten op hun eigen voorwacht wat paniek veroorzaakt. Generaal von Hulsen is gekwetst waarschijnlijk door een van zijn mannen. De Mecklenburgse Bde bezet de hoogtes van Herstal maar kan niet verder.    Op 6 Aug om 8h15 geeft de Comd het bevel tot terugtocht naar Vise.Ook in deze sector een nederlaag voor de duitsers.    

01h15:

 Duitse Compagnies infanteristen omtrekken schans 4 en nemen een deel der mannen gevangen terwijl schans 6 in de rug wordt aangevallen. De 15de Gemengde Bde die van Hoei komt krijgt van generaal Leman de opdracht sector Sart-Tilman en de tussenruimte tussen Boncelles en Maas te houden. De Schansen 1,2,en 3 in de open plek van Sart-Tilman worden heroverd met de steun van Aie. Fort Boncelles krijgt een erge beschieting te verduren, gericht op de keel van het fort maar drie keer worden de duitse aanvalsgolven afgeslagen. Zonder hun officieren wapperen een honderdtal duitsers met de witte vlag, zij worden het fort binnengehaald. Het 2de en 3de Belgische jagers vallen een groep duitsers aan die nog het bos Chatqueue,ten noorden van fort Boncelles, bezetten. De duitsers moeten terug en prins Frederic de Lippe sneuvelt.    

5h :

 De belgen slagen er in de westkant van de open plek Sart-Tilman te heroveren en bewegen zich naar schans 5 maar zij worden in de flank beschoten door duitse Mi,s      

6h15 :

Twee Bns van het 29 Li(ontdubbeling 9 Li) komen de situatie in de open plek Sart-Tilman stabilisren. van Luik :  De Citadel van Luik wordt gebombardeerd, zij is slechts bezet door een paar reservisten.De Comd, een kolonel van de burgerwacht, laat de witte vlag hijsen na twee uur bombardement. Ludendorff en von Emmich worden er van ingelicht en laten het bombardement stoppen. Von Emmich beslist een van zijn vertegenwoordigers naar generaal Leman te sturen. De duitse onderhandelaars worden vergezeld van de burgerlijke overheden van de stad Luik tot aan het fort Loncin.    

0730 Hr :

 Belgisch en Duits Hoofdkwartier Ondanks het mislukken van de duitse aanval is generaal Leman overtuigd dat de stad Luik verloren is. Hij geeft bevel aan de 3de Div het leger te vervoegen dat zich langs de Gete bevindt. De forten worden aan zichzelf over gelaten voor hun verdediging en zullen dienen als stop-forten. De troepen op de rechteroever moeten de Maas oversteken en zich hervormen op de lijn gaande van fort Lantin tot fort Hollogne,blik op Luik. Mijn HK is in fort Loncin.      

13h :

Een eerste kolonne van de 3de Div zet zich in beweging rond 13 uur en komt bij valavond aan in Waremme;     

16h :

 Leman zendt volgend bericht naar Q.G.Q. De 3e legerdivisie heeft met waar succes weerstaan aan de zware aanvallen der talrijke strijdkrachten. De 3de divisie is volledig opgebruikt, laat ons maatregelen nemen om ons zo snel mogelijk naar Waremme te begeven met de rest van de 3de L.D .Haar troepen verzamelen zich tussen Loncin en Hollogne.      

17h :

 De duitse onderhandelaar wordt in contact gebracht met generaal Leman nadat de witte vlag werd gehesen op de Citadel van Luik maar hem wordt gezegd dat de overgave van de Cotadel geen enkele betekenis heeft. Leman verklaart hem :men heeft de witte vlag gehesen zonder mijn bevel. Ik blijf me verdedigen.      

18h :

De duitse onderhandelaar vervoegt von Emmich. Ludendorff beveelt onmiddellijk de herneming van het bombardement met de batterijen vanop de dominerende heuvels op de rechteroever van de Maas, de gazometer ontploft!     

22h :

Ludendorff beveelt zijn jagers de toegang tot de Maasbruggen in Luik te bezetten. De Cie komt aan de bruggen zonder iemand te ontmoeten. De 14de Brigade bevolen door Ludendorff bevindt zich alleen binnen de gordel der forten geisoleerd van de rest van het leger. Zij is niet in gevaar gezien de 3de belgische Div weg is en ze buiten de vuurdracht der forten is.    

 24h :

De volledige Be 3de Div heeft Luik verlaten en de forten zijn volledig geisoleerd      7 aug: De duitsers komen aan de brug Amercoeur en denken dat ze ondermijnd is. Ze gebruiken gevangenen als schild. Ludendorff komt aan de poort van de Citadel en doet de bezetters buiten komen.De 14de Div bezet de Citadel en weinig later komt ook Emmig Luik binnen.5000 man neemt bezit van Luik. Leman besluit de forten te verdedigen tot het einde. De franse regering verleent het Cordon van het groot kruis van het erelegioen aan de stad Luik.    Ludendorff neemt het risico de 14de Div Luik binnen te brengen en te verzamelen bij de Chartreuse. De forten blijven weerstand bieden en sluiten door hun vuur wegen en spoorwegen af.Generaal Emmich dreigt Luik te vernietigen als de forten zich niet overgeven. Na omvraag bij de belgische regering wordt zijn bedreiging niet aanvaard. Daar geen enkel fort zich wil overgeven moet Ludendorff Luik verlaten om de situatie voor te leggen aan de Comd van het IIe leger, von Bulow.Moltke stelt een bezettingsleger samen, samengesteld uit 3 C.A.Generaal von Einem wordt de bevelhebber er van, dus over ongeveer 120.000 man. Daar de duitsers in de stad zijn zouden ze er kanonnen met groot kaliber kunnen opstellen en de forten in de rug, hun zwakke kant, aanvallen.

Fort van Pontisse

Een Duitse kapitein komt de overgave van het fort vragen maar wordt weg gestuurd. De Comd van het fort laat de ijzeren ladders vernietigen die moeten dienen om de grachten te beklimmen en geeft bevel iedereen te doden die zijn post verlaat.         

Fort van Loncin

Het fort beschiet een kolonne duitsers die de spooroverweg Ans-Liers oversteekt. Rond de middag vraagt de burgemeester van Luik om generaal te spreken om hem te verklaren dat de duitsers Luik zullen vernietigen als de forten zich niet overgeven. De Comd van het fort ,NAESSENS, verklaart dat het fort van Loncin zich nooit zal overgeven(hij heeft dit trouwens door het garnizoen laten zweren).Rond 18 hr beginnen de eerste projectielen op het fort te vallen, het zijn slechts proefschoten.De belgische uitkijkers bevinden zich in de kerktoren van Loncin en deze nemen duitsers waar op een terril. Het fort richt er zijn vuur op en de duitsers worden verdreven.    

 8 augustus

 val van het fort van Barchon Ludendorff zet een plan op punt dat de beslissing om Luik moet brengen en krijgt de toestemming van von Bulow.De tweede aanvalsgolf brengt 120.000 man in lijn bestaande uit de 7de,9de en 10de C.A. van het Iide duitse leger.  

 Fort  Barchon

De duitsers concentreren het geschut van hun mortieren 210 op het fort van Barchon waarvan de meeste koepels snel uitgeschakeld zijn

 15h : Dichte gaswolken verbreiden zich meer en meer in het fort. De Comd laat de verdedigingsraad van het fort samen komen. 4 van de 5 leden stemmen voor de overgave

16h : De witte vlag wordt gehesen en het bombardement stopt.De eerste bres is geslagen in de fortengordel.Luik is bezet door 3 Bdes en de brug van Vise is vernield.      

Fort  Evegnee : 

Ten gevolge van het bombardement is een kleine koepel uitgeschakeld en die grote kanonnen zijn buiten dienst. Rond de middag ziet de waarnemer van het fort een grote kolonne duitsers aankomen. Enkele minuten later openen de kanonnen van het fort het vuur en de duitsers moeten terug trekken. De waarnemer ziet ook een kolonne munitie op enkele meters van het fort en deze wordt omgeworpen door gericht vuur.    

 Fort van Pontisse

Het bericht van de val van het fort van Barchon is een klap voor het moreel van de verdedigers. Het fort moest, in samenwerking met Barchon, de verbinding verijdelen tussen het leger van von Emmich en de versterkingen komende uit Duitsland.  

 8 Augustus

De 3de Be Div onder bevel van Generaal Bertrand vervoegt de andere eenheden achter De Gete. In een dagorder brengt Koning Albert hulde aan deze Divisie    

9 Augustus

 De forten worden bestookt door de duitse Aie maar het kaliber van de obussen (max 210)is onvoldoende om ze snel te vernietigen. Von Bulow vraagt het toezenden van een batterij 420    Fort van Evegnee Een duitse onderhandelaar biedt even na 9 uur aan aan de ingang van het fort.Hij vraagt,in naam van von Emmich, de capitulatie van het fort. De Comd verklaart dat hij verder wil vechten. Het fort blijft zijn sector vegen. Weinig na 17 uur moeten de waarnemers van het fort de kerktoren van Tignee verlaten. Een duitse batterij begint met proefschieten    

Fort van Pontisse

 In de voormiddag beschieten duitse batterijen, opgesteld te Saint-Remy,het fort en duitse troepen in de omgeving van het fort openen een Mi vuur om de waarnemers te beletten hun werk te doen. Andere batterijen vuren van uit Wandre en Cheratte.     

 Fort van Loncin

De kanonnen van het fort beginnen vanaf 9  uur in de morgen te schieten op een duitse kolonne waargenomen op de hoogte van Ans. In de loop van de avond wordt een duits vliegtuig vernield.    

10 Augustus

Von Bulow herhaalt de werkelijke situatie aan O.H.L.(?) Alle forten, behalve Barchon, zijn nog in handen van de Belgen. Zolang de forten niet gevallen zijn is de doorgang van Luik onuitvoerbaar. Generaal van de cavalerie, von Einem(10e C.A.)krijgt de opdracht het belegeringskorps(corps de siege) te bevelen. Behalve 120.000 man beschikt hij over 42.000 paarden en 500 Aie stukken.Een trein met 400 assen, drager van de Mor 420 vertrekt uit Essen en komt aan in het station van Herbestahl te 23 Hr maar kan niet verder daar de tunnel verstopt is door verscheidene locomotieven. De pioniers hebben de ganse nacht nodig om het spoor vrij te maken.    

Fort van Pontisse

De officieren zijn geschrokken door de omvang van de schade:een gracht is volledig gevuld met puin en twee kanonnen van 150 zijn erg beschadigd en de torens zijn uit de as. Gans de dag ondergaat het fort de beschieting door 10 kanonnen. In de voormiddag signaleert een groep verkenners een verzameling van duitsers te Dalhem bij Vise. Het fort kan de kolonne verspreiden en een batterij 210 vernietigen.      

Fort van Fleron

Het fort beschiet dit van Barchon, nu in handen van de duitsers en slaagt er in een duitse batterij te vernietigen die het fort van Evegnee onder vuur nam. Daar de Comd van het fort werd verwittigd van de aankomst van het belegeringskorps(corps de siege)beschiet hij Julemont,Romsee,Micheroux en Retinne ,overal waar duitse troepen gemeld werden.      

Fort de Loncin

Het fort krijgt verschillende projectielen over zich maar beantwoordt het vuur en doet de duitse stukken zwijgen.        

11 Augustus

 Het laden en het vervoer te land met stoomtractoren begint.Er zijn 6 uur nodig om de 10 metalen aanhangers  van 17 ton en de twee weglocomotieven op de grond te krijgen.De twee konvooien Mor 420 vertrekken in de namiddag en stoppen te Henri-Chapelle. Intussen komen de 120.000 mannen,bevolen om Luik te vernietigen, het land binnen. Het legerkorps vormt een kolonne van 49 km diepte.      

Fort van Evegnee

Val van het fort. Vanaf de morgen wordt het Aie vuur kaliber 210 intenser.Het fort wordt van 6 tot 8 uur gebombardeerd zonder te kunnen replikeren want verschillende koepels zijn buiten dienst. Twee waarnemers bestijgen de kerktoren van Tignee en zien een  duitse batterij achter het kasteel van Cerexhe-Heuseux. De twee nog intact zijnde stukken van het fort richten hun vuur op deze batterij die zich moet verplaatsen. sMiddags heeft het fort nog slechts een stuk voor vuur op grote afstand : een granaatwerper van 210.Om 19 uur moeten de waarnemers de toren van Tignee verlaten en dan valt ook de granaatwerper uit,er blijft nog slechts een kanon van 150 bruikbaar. Het wordt om langs om meer verstikkend in het fort,verschillende worden bewusteloos. In deze hopeloze toestand consulteert de Comd zijn officieren. Op dit ogenblik brengt een duitse onderhandelaar de vraag tot overgave. De officieren besluiten tot overgave om zo het garnizoen van 380 mannen te sparen. Om 16 uur wordt de witte vlag gehesen en de duitsers bewijzen de militaire eer aan het garnizoen. De duitse Comd vraagt de Belgische Comd zijn sabel te behouden.    

Fort van Chaudfontaine

De duitsers bombarderen de abdij van Chevremont die een waarnemingspost is van het fort terwijl het fort op zijn beurt gedurende een uur gebombardeerd wordt vanuit het dorpscentrum van Chenee, gelegen op ongeveer 3 km van het fort.    

Fort van Embourg

Een durend vuur van Aie 210 valt op Embourg gedurende 10 uren    

Fort van Fleron

Een Huzaar biedt zich aan vlag in de hand en vergezeld van twee luikse notabelen vraagt hij de Comd te spreken. De Huzaar leest een lange nota waar in staat dat 30 batterijen van groot kaliber gericht zijn op Fleron en dat zij zullen vuren tot het fort vernietigd is. De Comd weigert te capituleren; de officier groet en vertrekt naar Herve. In de avond zijn dit de posities der duitse insluitingstroepen 17e D.I. naar Mouland 18e D.I. + 28e Bde Saive-Fort van Evegnee en west van Soumagne 13e D.I. van AYENEUX naar Prayon 14e D.I. + 43e Bde van Prayon naar Beaufays en Monchamps De Korps Aie op de samenvloeing van de Ambleve 38e Bde te Esneux Gros van de 10e C.A. te Louveignee 14 Bde van Vottem naar Ans 11 Bde van Ans naar Tilleur 27e Bde te luik waar twee bootbruggen gebouwd zijn 9e D.C. tussen de Ourhe en Maas.

Slag om Luik

Gesneuvelde en vermiste kameraden

Let wel op : Deze lijst is toont niet alle gegevens. Opzoekingswerk naar de vermiste vrienden is zeer moeilijk omdat vele gegevens ontbreken en anderzijds de verschillende bronnen elkaar tegenspreken.Juist daarom hebben we ook de lijsten van de gesneuvelden van de slag om Rabosee alsook de afbeeldingen van de bronzen platen laten staan omdat ze soms toelaten alle gegevens over een persoon terug te vinden.             

Deze lijst is bezorgd door : 

      Willem Segers

Projectmedewerker